تأثیر وقوع انقلاب اسلامی ایران بر نقش بین المللی اوپک

انقلاب اسلامی ایران از جمله تحولات مهم و تأثیرگزار خاورمیانه بود که علاوه بر آثار منطقه ای که از خود بر جای گذاشت در سطح بین الملل نیز تحولات سیاسی و اقتصادی عمیقی را باعث شد. در بعد بین المللی یکی از مسائلی که به شدت جهان بین الملل در نتیجه ی وقوع انقلاب اسلامی ایران از آن تأثیر پذیرفت، مسائل مربوط به نفت و بازار جهانی نفت بود. تغییراتی که در بحبوحه ی انقلاب در تولید و صدور نفت خام ایران ایجاد شد و نیز تغییر سیاست های نفتی ایران بعد از پیروزی انقلاب اسلامی، که اولی منجر به قطع کامل صادرات نفتی ایران و دومی کاهش شدید آن را نسبت به سال های قبل از وقوع انقلاب در پی داشت، بازار جهانی نفت را با شوک عظیمی مواجه ساخت که به شوک دوم نفتی معروف است. وقوع این شوک به علت اینکه درواقع امر خود پیروزی انقلاب اسلامی نیز سریع و غیرمترقبه بود، کشورهای صنعتی را به نوعی غافلگیر و به اتخاذ سیاست های مقابله ای عجولانه واداشت از جمله طرح ذخیره سازی استراتژیک نفت که با ایجاد تقاضای فراوان برای نفت در زمانی که بازار جهانی نفت با کمبود عرضه مواجه است، بر شدت بحران به وجود آمده دامن زد. اما با گذشت زمان به تدریج تحولات دیگری در منطقه به وقوع پیوست که اوضاع جهانی نفت را به نفع غرب و در رأس آن آمریکا تغییر داد. از جمله ی این تحولات، جنگ تحمیلی عراق علیه ایران بود که به دنبال تغییرات ایدئولوژیکی که پیروزی انقلاب اسلامی در ایران به وجود آورده بود و کشورهای منطقه را به شدت با نگرانی هایی در مورد صدور این انقلاب مواجه ساخته بود، به وقوع پیوست. جنگ تحمیلی ایران و عراق را می توان جزء آثار منطقه ای این انقلاب دانست اما دامنه ی آن به علت کاهش شدید صادرات نفت دو کشور نفت خیز منطقه، در بعد بین المللی نیز مطرح شد. ادامه ی سیاست های نفتی جمهوری اسلامی ایران و دیگر کشورهای حامی آن در اوپک و نیز تأثیرات جنگ ایران و عراق بر تحولات نفتی منطقه، بازار جهانی نفت را با شوک دیگری مواجه ساخت که از آن با عنوان شوک نفتی سوم یاد می شود. این شوک بر خلاف بحران دوم نفتی که افزایش قیمت ها را به دنبال داشت موجب سقوط قیمت ها و درواقع افول نقش اوپک شد. رساله ی حاضر به بررسی نحوه و چگونگی وقوع این دو شوک و در واقع به تحولات نفتی جمهوری اسلامی ایران در دهه ی اول بعد از پیروزی انقلاب اسلامی می پردازد و تأثیرات این تحولات را در بعد بین المللی مورد توجه قرار می دهد.